voor opdrachten in kunst en vormgeving
Na vijf jaar verkennen is het project van Stichting Verborgen Landschap nu tot een einde gekomen. In totaal 25 kunstenaars zijn het gebied ten noorden van Arnhem ingestuurd met de vraag ‘waar ben ik?’. Zij hebben die vraag in woord en beeld proberen te beantwoorden aan de hand van een verblijf en artistiek onderzoek. De stichting had daarbij het doel om een eenentwintigste-eeuws landschapspark te ontwikkelen met het terrein van Buitenplaats Koningsweg als hart, een culturele enclave op een voormalig militair terrein.
De ontdekkingen van de verkenners hebben tal van mogelijkheden geboden voor de invulling van zo’n landschapspark. De een heeft zich op het zichtbaar maken van het militaire verleden gericht, de ander op de sublieme ervaring van de natuur. De verkenningen zijn een pleidooi om de sporen die in het gebied te vinden zijn op te pakken en zichtbaarder te maken. De kunstenaars hebben de verschillende lagen van het Verborgen Landschap, met al zijn eigenaardigheden en betekenissen, proberen te onthullen.
Het boek dat de stichting ter afsluiting van het project heeft uitgegeven toont de geschiedenis van het gebied, aan de hand van foto’s en verhalen van kenner Hans Jungerius. Daarnaast zijn de verkenningen opgedeeld in vier hoofdstukken: NU, TOEN, DAN en ECHT. NU richt zich zoals de naam al doet vermoeden op het heden, TOEN op het verleden, DAN op de toekomst en in het hoofdstuk ECHT komen drie uitvoerbare schetsen ter sprake.
In NU komen de verkenningen van kunstenaars aan bod die vooral de huidige situatie in het Verborgen Landschap hebben vastgelegd. In foto’s zoals Gerco de Ruijter en Frank Bruggeman, in tekeningen zoals Marena Seeling, op videobeelden zoals Esther Kokmeijer, of in tekst, zoals de verboden en geboden van Ester van de Wiel en David Hamers.
In het hoofdstuk TOEN komen de archiefzoekers aan het woord, zij die het militaire verleden zichtbaar proberen te maken. Vreemde eenden in de bijt zijn Hans Wijninga en Marten Hendriks. Wijninga legde het huidige landschap vast middels het natte collodiumprocedé, een oude fototechniek, waardoor zijn foto’s uit een andere tijd lijken te stammen. Hendriks fotografeerde ook tijdens zijn verkenning en zocht bijpassende beelden uit zijn persoonlijk archief voor een groot beeldcollage. Wijninga en Hendriks passen dan ook in het hoofdstuk NU.
DAN toont de onderzoeken die zich niet per se richten op de lagen die al in het landschap aanwezig zijn, maar die iets nieuws willen toevoegen. Zoals Marc Bijl met zijn mystieke ontmoetingsplekken in het bos, Erik Odijk met de oprichting van een Academy of the Sublime, Hester Oerlemans met een nieuwe functie voor de radartoren als uitzichtpunt en BiOP met zijn onderzoek naar de mogelijkheden voor sport en spel op het terrein. Ook hier zit een vreemde eend in de bijt: Arnold Schalks. Hij onderzocht de klanksporen van het verleden die nog in de grond zitten en past daarom beter bij TOEN.
Aan het eind van het boek worden de vier realiseerbare projecten gepresenteerd. Rob Voerman ontwierp een rustpaviljoen voor mens en dier aan een bosfietspad. Kunstenaarsgroep Observatorium deed onderzoek naar een icoon voor de Veluwe dat als fiets- en voetbrug over de A12 gebruikt kan worden en Atelier De Lyon gaf vorm aan een vliegtuighangar geschikt voor recreatief gebruik. De stichting zelf heeft het plan om een vliegtuighangar te ontwikkelen tot een ontmoetings-, informatie- en kunstencentrum. Tot eind 2018 heeft de stichting de Duitse hangar in beheer. Zij werken tot die tijd aan de restauratie, verbouwing en verwerving van dit bijzondere rijksmonument.
Het boek geeft zo op uitgebreide manier uiting aan het werk van de stichting en de verkenners. Niet alle verkenningen zijn echter uitgebreid opgenomen in het boek, maar het vele archiefmateriaal maakt de publicatie zeker de moeite waard. De volledige inhoud van de cahiers is gratis te vinden op de website van Stichting Verborgen Landschap.
De foto’s komen van de website van Jap Sam Books.
Eerder schreef Publiek Gemaakt over Verborgen Landschap: zie hier en hier en hier.