voor opdrachten in kunst en vormgeving

Verborgen Landschap als 21e eeuws landschapspark

‘Het zou mooi zijn als er in het landschapspark van de 21e eeuw meer mensen ingaan dan eruit komen’, aldus Martijn Duineveld. Het is een gedachte die hij kreeg als ‘Verkenner’ voor Stichting Verborgen Landschap, op zoek naar de verborgen kwaliteiten in het landschap ten noorden van Arnhem. Hoe noordelijker je komt des te verwarrender het wordt voor de argeloze bezoeker. Paden en wegen lopen dood of zijn op een onlogische manier met elkaar verbonden. In de bossen zijn veel hekken, geboden en verboden te vinden, waarvan de status vaak onduidelijk is.

Toch is het een gebied met een spannend en multifunctioneel karakter, met veel verborgen geschiedenis en diversiteit. Het vormt daarmee een scherp contrast met de uitgedachte en geïdealiseerde Arnhemse parken Sonsbeek en Zypendaal die je doorkruist vanuit het centrum richting Noord.

Wat nu nog een vergeten bosgebied is, wil Stichting Verborgen Landschap samen met partners uit het gebied omvormen tot een ‘culturele as’, een 21e eeuws landschapspark dat de stad verbindt met de Veluwe. Met het ontwikkelen van voorstellen en projecten vanuit de cross-over landschap, beeldende kunst, erfgoed en toerisme biedt Verborgen Landschap andere perspectieven op de inrichting en het gebruik van de omgeving en maakt het verborgen kansen en kwaliteiten in het landschap zichtbaar.

‘Wij zien het Landschapspark als een openlucht-laboratorium: een ‘programmeerbaar volume’ dat organisch groeit door het te programmeren. Waarin objecten verschijnen en verdwijnen. Een plek waarin beeldende kunst, architectuur, landschap en erfgoed op elkaar reageren en waarin nieuwe vormen van (erfgoed-) toerisme kunnen worden ontwikkeld. Het innovatieve vermogen van beeldend kunstenaars nemen wij als uitgangspunt voor duurzame oplossingen en koppelen wij aan sectoren buiten de kunsten en marktpartijen. Dit leidt niet alleen tot nieuwe inzichten, maar heeft ook positieve gevolgen voor beeldend kunstenaars: zichtbaarheid van beeldende kunst wordt vergroot, opdrachtgeverschap aangejaagd en nieuwe markten ontsloten.’

Stichting Verborgen Landschap is een initiatief van Hans Jungerius en Caro Delsing, voorheen verbonden aan Stichting G.A.N.G. Verborgen Landschap werkt vanuit de projectlocatie Buitenplaats Koningsweg, een voormalig militair terrein aan de noordrand van Arnhem. Van daaruit nodigt de stichting beeldend kunstenaars uit om als ‘Verkenner’ een tijdje in het gebied te verblijven. Onder deze Verkenners bevinden zich kunstenaars, ontwerpers, landschapsarchitecten en wetenschappers. Ze krijgen een vrije opdracht om het gebied vanuit hun eigen beleving en perspectief te duiden en hun bevindingen weer te geven in woord, kaart en beeld. Het resultaat wordt in cahiers gevat en op de website van Verborgen Landschap gepubliceerd.

Voor 2015 zijn Robbie Cornelissen, Marten Hendriks, Jaap Kroneman en Erik Odijk gevraagd om op pad te gaan. Hun voorgangers waren: Hester Oerlemans, Marc Bijl, Heidi Linck en Jeroen van Westen/Jan de Graaf, Pier Taylor, Hans Wijninga, Catalogtree, Ester van de Wiel & David Hamers, Esther Kokmeijer, Frank Bruggeman, Atelier de Lyon, Hans Venhuizen, Atelier Veldwerk, Harro de Jong en Martijn Duineveld.

In kaart brengen

Scanapparatuur. Foto Catalogtree.

In het landschap zijn talloze sporen terug te vinden van Duitse militaire architectuur uit de Tweede Wereldoorlog, waaronder het grootste militaire vliegveld van Europa, Fliegerhorst Deelen. De Verkenners reageren in eerste instantie vooral visueel op het landschap. Ze nemen waar en ontdekken zonder vooropgezet plan. Zo scande Catalogtree het gebied door letterlijk de grond af te tasten, op zoek naar een ondergrondse structuur van verloren architectuur, en bracht deze in kaart. Hun idee is om een betonnen structuur in gespiegelde vorm bovengronds te bouwen.

In zijn verkenning – met als uitgangspunt oorlog en landschap – onderzocht Jeroen van Westen de verhouding tussen topografische kaarten van het gebied en het werkelijke landschap, en ontwikkelde een ‘conceptuele cartografie’. In de nieuwe denkbeeldige kaart van het Verborgen Landschap wordt ‘ruimte verschaald en worden tijden in elkaar geschoven om een andere toekomst voorstelbaar te maken’.

Herbestemming

Erick de Lyon ontwikkelde een voorstel waarbij hij een door de Duitsers tot boerderij gecamoufleerde hangar een herbestemming geeft. De gereconstrueerde hangar wordt een plek met losse verplaatsbare cabines of trekkershutten – in vorm refererend aan vliegtuigarchitectuur – die voor verschillende doeleinden ingezet kunnen worden, en ook weer opgeborgen in de boerderij annex hangar, zodat ze het landschap niet belasten.

Visualisatie Erick de Lyon

Camouflage speelt ook in de verkenning van Hans Venhuizen een rol. Onder de titel ‘Waar alles weer is wat het altijd al leek’ gebruikt hij camouflage niet alleen als verschijningsvorm, maar ook als een conceptuele toepassing, door van camouflage de werkelijkheid maken. Hij stelt voor om gecamoufleerde objecten te maken die als een soort Google Earth fotofilter volledig opgaan in het huidige landschap, maar die uiteindelijk na verloop van tijd hun verzonnen identiteit aannemen.

Geen landschaps-ehbo

Atelier Veldwerk neemt in het maken van culturele analyses de aanwezige kwaliteiten van een gebied als vertrekpunt. ‘Versnippering is kenmerkend voor het gebied. De neiging ontstaat om pleisters op de wonden te plakken, noodverbanden aan te leggen, snelle hechtingen uit te voeren. Maar we vroegen ons de duurzaamheid van die landschaps-ehbo af.’ Veldwerk zoekt naar sporen van de mens in het landschap, sporen uit lokale historische verhalen die geworteld zijn, letterlijk en figuurlijk, in het landschap. Veldwerk stelt voor om drie kleine mythologieën nieuw leven in blazen, door ze te ‘reconstrueren’. Niet door iets fysieks aan het landschap toe te voegen, maar om met geluiden en andere zintuiglijke indrukken een nieuwe laag toe te voegen, met een culturele meerwaarde.

Associatieve plek

Meest opmerkelijke uitkomst van een verkenning is toch wel die van Marc Bijl. Gingen er in het landschapspark van Martijn Duineveld nog meer mensen in dan eruit komen, Marc Bijl gaat nog een luguber stapje verder. Hij wil van het bos een rituele spookachtige omgeving maken ‘waar men liever geen pannenkoeken eet.’ Hij ziet het bos als een associatieve plek, waar je van kunt genieten, maar waar je je zeker ook ongemakkelijk kunt voelen. Achtervolgd door heden of verleden.

Foto uit het cahier van Marc Bijl.

Sonsbeek 2016

Het is de ambitie van Stichting Verbogen Landschap om aansluiting te vinden bij de ontwikkeling van de nieuwe Sonsbeekeditie in 2016. ‘Hoe mooi zou het zijn om Sonsbeek 2016 door te trekken naar het noorden: via de stadsparken Sonsbeekpark en Zypendaal, naar het Landschapspark en Buitenplaats Koningsweg, dan door het Nationaal Park de Hoge Veluwe heen, om te eindigen bij het Kröller-Müller Museum.’

Publiek Gemaakt gaat de plannen en ambities van Verborgen Landschap volgen.

Meer informatie over Verbogen Landschap, met alle cahiers van de Verkenners, is de vinden op de website. Daarop kunt u zich ook aanmelden voor de nieuwsbrief.

 

Copyright © 2024 Publiek Gemaakt
Site: en