voor opdrachten in kunst en vormgeving

Allemansgoed Terheijl – kunst en landgoed in ontwikkeling

Landgoed Terheijl – ook wel Landgoed van Alleman genoemd – ligt tussen Roden en Leek in het noorden van Drenthe. Het is een landgoed met een rijke cultuurhistorie die nog dagelijks in de landschappelijke omgeving waarneembaar is. Terheijl wordt door een assenkruis verdeeld in vier gebieden, elk met een eigen karakter. Het westelijk deel is een open landschap met landbouw, het oostelijk deel bestaat uit een besloten parkbos en een natuurbos. Het is de wens van gemeente Noordenveld om met hedendaagse beeldende kunst het landgoed meer levend, beleefbaar en herkenbaar te maken en daarmee tevens een nieuwe culturele laag toe te voegen.

foto’s Atelier Veldwerk

Kunstenaarscollectief

Ter voorbereiding op de ontwikkeling van kunst voor Terheijl vroeg gemeente Noordenveld aan K&C Drenthe – expertisecentrum en projectorganisatie voor kunst en cultuur – kunstenaars voor te dragen die vanuit de kunst een culturele, ruimtelijke en landschappelijke visie konden geven op Terheijl. De kunstenaars zijn: Jeroen van Westen, KCCM (Krijn Christiaansen en Cathelijne Montens) en Atelier Veldwerk (Onno Dirker en Rudy Luijters). Zij werden uiteindelijk alle drie door de werkgroep van de gemeente geselecteerd op basis van de werkwijzen in hun opdrachtpraktijk. Jeroen van Westen vanwege het ‘leesbaar’ maken van het landschap, KCCM vanwege hun onderzoekende manier van werken in relatie tot stad en landschap en de verhalen die er onlosmakelijk deel vanuit maken. En Atelier Veldwerk vanwege hun natuurlijke ingrepen waarmee zij het impliciete expliciet maken.

De kunstenaars zijn in de loop van het proces een uitzonderlijk samenwerkingsverband aangegaan. Om herkenbaarheid, een relatieve eenheid in concept, thematiek en uitingsvorm van kunst te waarborgen hebben zij, elk met een eigen expertise en werkwijze, gezamenlijk een kunstvisie geschreven; een visie op Terheijl in het algemeen en voor de entrees tot het landgoed in het bijzonder. Deze kunstvisie vormt nu de leidraad voor het ontwikkelen van kunst.

Bottom-up

Het bijzondere verhaal en de identiteit van Terheijl vormen de inhoudelijke onderlegger voor het ontwikkelen van kunst. Ooit was Terheijl (‘Terhelle’) een voorhof van het klooster te Aduard. Later werd Terheijl een havezate, tot op 10 oktober 1853 het landgoed uiteenvalt in 256 kavels. Terheijl was dus opeenvolgend een geestelijk landgoed, een werelds landgoed, en is nu individueel opgedeeld bezit. Verder onderscheidt het landgoed zich door de uitzonderlijke geologische kenmerken. Deze ‘bodemschatten’ – waaronder turf en potklei – hebben door de eeuwen heen geleid tot een grote diversiteit in cultureel gebruik van de grond. Het is een ontginningslandschap dat grotendeels is gevormd door eeuwenlang mensenwerk. In dit ‘productielandschap’ – er werd onder meer turf gestoken en grofkeramiek vervaardigd – ontstonden samenwerkingsverbanden tussen de bewoners en werd gezamenlijk kennis en expertise opgebouwd en uitgewisseld. De kunstenaars borduren voort op deze lokale tradities. De kunst heeft als doel het in samenhang met het gebied (mens en natuur) realiseren van een fysieke en mentale ontsluiting van Terheijl als Allemansgoed.

Vervolg

Het project ‘Allemansgoed Terheijl’ is nu in de fase van nader onderzoek. De kunstenaars gaan in samenwerking met bewoners, overheden en belanghebbenden onderzoeken wat de wensen en mogelijkheden zijn voor het op locatie ontwikkelen van kunst. Dit is een organisch proces, waarin het sociale en maatschappelijke element onderdeel is van het project. De planning en productie zal grotendeels in het gebied zelf plaatsvinden. Beeldend ontstaat er een eenheid doordat er gebiedseigen materiaal gebruikt zal worden; zoals potklei, zand en beplanting. Maar ook van de aanwezige veldnamen, lokale verhalen, kennis en menskracht van ‘oude’ bewoners, omwonenden en nieuwkomers zal door de kunstenaars dankbaar gebruik worden gemaakt.

Naast een aantal fysieke ingrepen in het gebied ontwikkelen de kunstenaars ook ‘mentale entrees’ (een veldgids en een centrale ontmoetingsplek) en een ‘mobiele entree’ (een mobiele productie-unit). De ontmoetingsplek – het ‘Allemansveld’ – kan gebruikt worden als tijdelijke locatie voor productie, tentoonstelling, informatie, experiment, verblijf, ontmoeting en recreatie. De veldgids wordt een handzame, gebiedseigen gids met een breed scala aan (poëtische) invalshoeken, instructies, tips, recepten en beeldmateriaal over geologie, flora, fauna, smaak, geur, geluid en cultureel gebruik. De gids brengt verhalen het gebied in, roept vragen op en maakt nieuwsgierig.

Publiek Gemaakt gaat deze ontwikkelingen van landgoed tot Allemansgoed met belangstelling volgen.

Het project wordt mede mogelijk gemaakt door een cofinanciering Regio Groningen-Assen, Mondriaan Fonds (regeling Opdrachtgeverschap), Provincie Drenthe, Gemeente Leek en het Recreatieschap.

De foto’s komen uit presentaties van de kunstenaars.

Kunst in Noordenveld

Gemeente Noordenveld: ‘Het project Allemansgoed Terheijl is voor de gemeente bijzonder omdat het een omvang en betekenis heeft die voor de gemeente ongekend is. Dan gaat het om het oppervlak, maar ook om de omvang van de thematiek. Het is niet meer een ‘klein’ en op zichzelf staand project dat een baken is van herinnering of verfraaiing. Het is een in veel opzichten groot project dat met name gaat om een extra betekenis toevoegen aan een deel van een landelijk gebied, van een landgoed. In een deel van de gemeente dat niet per se kunstminded is. Dat maakt dit project ook spannend. Het is van essentieel belang dat inwoners betrokken zijn, dat het project van hen is en dat de kunst bij hun identiteit past maar ook weer toevoegt aan identiteit. Voor de gemeente is het ook een zoektocht naar een goede beeldende invulling. Dat maakt dit ook bijzonder. Er is geen standaard procedure. In dat opzicht is het een spannend beeldend experiment. We zetten hiermee een nieuwe stap.

Regio Groningen-Assen

De gemeente Noordenveld werkt samen met de gemeente Leek en de provincies Drenthe en Groningen aan het ‘Investeringsprogramma Landschap’ als onderdeel van de ambities van de Regio Groningen-Assen, een samenwerkingsverband van 12 gemeenten en 2 provincies. Een belangrijke ambitie is het versterken en ontwikkelen van landschap, natuur en recreatie in samenhang met wonen, werken en infrastructuur. De landgoederenzone Nienoord-Terheijl-Mensinge is aangewezen als landschappelijke drager; de groene ruggengraat van het gebied. Door een versterking en vergroting van landgoed Terheijl na te streven zal het als een sterke verbindende schakel tussen Nienoord en Mensinge gaan fungeren.

Onderdeel van genoemd Investeringsprogramma is het ‘Programma Terheijl’ dat erop gericht is om water, natuur, landschap en beheer in het gebied een sterke impuls te geven en Terheijl verder in het regionale recreatieve netwerk te plaatsen. Diverse partijen, zoals Vereniging Natuurschoon, Buurtschap Nietap-Terheijl, Vereniging Natuurlijk-Oostindie-Terheijl, Staatsbosbeheer, Recreatieschap, provincies Drenthe en Groningen, waterschap Noorderzijlvest en ondernemers, zijn hierbij nauw betrokken en fungeren als klankbord voor de kunstenaars.

 

 

 

Copyright © 2024 Publiek Gemaakt
Site: en