voor opdrachten in kunst en vormgeving
Tentoonstellingsbeeld, Floor Rieder
Net als in het sprookje Alice In Wonderland is de natuur van Paleis Soestdijk het decor voor ongewone zaken. Die ‘ongewone zaken’ zijn de kunstwerken uit de tentoonstelling Palace In Wonderland. Niet de dieren die Alice ontmoet maar de kunstwerken zijn hier de vreemde eend in de bijt.
Horizontale Façade – een verhandeling over gras in de voortuin van Paleis Soestdijk door Sharon Houkema
Het is een vermakelijke expositie voor jong en oud. Zeven kunstenaars maakten op uitnodiging van gastcuratoren Wout Hoogendijk en Anne Reenders een tijdelijk werk voor deze voormalige residentie van Bernhard en Juliana, waarvan de prachtige landschapstuin van architect Zocher nog in oorspronkelijke staat verkeert. Het aantal werken en de omvang van de tuin zorgen ervoor dat de kunstwerken niet met elkaar interfereren: ze krijgen volop de ruimte.
Hoewel elk werk zijn eigen verhaal vertelt is er een rode draad in de uitvoering te ontdekken. Die is te typeren als een soort aangename luchtigheid. De kunstenaars drukken zich vaak uit in de beeldtaal van tuin en natuur en zoeken het niet ingewikkeld ver daarbuiten. In andere gevallen is de ingreep puristisch, er is gezocht naar eenvoud zonder te veel afleiding.
Foto: Anne Reenders.
Het eerste werk voorbij het entreegebouwtje is een meteorietinslag in het gras door Reinier Lagendijk. Zijn materiaal is altijd de gecultiveerde natuur: levend materiaal wringt hij letterlijk in allerlei bochten. Een jonge wilg wordt op die manier een meubelstuk of, zoals in Soestdijk, de steel van een schop. Het werktuig ligt werkloos maar niet levenloos op het gazon. Frisgroene takjes ontspruiten aan de steel. De suggestie van een meteorietinslag – een grote kuil met jonge verbrande boompjes die opnieuw uitlopen – is overduidelijk in scène gezet. Er is weinig moeite gedaan om het karton van deze fictieve gebeurtenis te verhullen. Je prikt er doorheen zoals de hoofdpersoon in The Truman Show letterlijk zijn kartonnen wereld uitstapt. Al wandelend door de tuin gebeurt dat ook met het sprookje van de Oranjes zelf. De schone schijn van de façade, het beroemde bordes en de brede vleugels, verandert daar waar het hoge hek met beveiligingscamera’s de wandelroute nadert in de beruchte gouden kooi.
Foto: Anne Reenders
Ook de verluchtigingen die André Pielage aanbracht op bomen en gras spatten als een ballon uiteen. Lauwerkransen van gras groeien op het gazon en het gebladerte van een boompje is veranderd in de driekleur, inclusief vaandel. De trotse ornamentiek uit het paleis stelt eenmaal in de tuin niets meer voor dan het gras van het gazon en de blaadjes aan de bomen.
Het werk van Ingrid Mol is van geheel andere orde en springt er ten opzichte van de andere werken wat uit. Niet in zijn uitvoering, haar keramische beeldjes van leden van het koninklijk huis zouden prachtig in menig tuin staan, maar in zijn motivatie. Mol verwoordt in een brief haar persoonlijke hartenkreet: kunst en cultuur zijn door de regering zo sterk bezuinigd dat talenten zoals zij tegenwoordig amper het hoofd boven water houden.
Foto: Anne Reenders
Met haar Manufactuur Beeldenhart heeft zij haar eigen porseleinfabriekje in de watertoren van Soestdijk. Bezoekers kunnen beelden bij haar bestellen en ter plekke zien hoe zij de mallen vult.
Foto: Anne Reenders
Benjamin Verdonck heeft een tuinhuizenruil bedacht. Het Zwitserse chaletje dat de twaalfjarige prinses Wilhelmina als verjaardagscadeau kreeg schijnt in replicavorm nu in de tuin van Verdonck te staan, waar zijn dochter nu in kan spelen. In ruil daarvoor heeft Soestdijk een kartonnen doos op een pallet gekregen. Met deze wel erg minimale ingreep vraag je je af of Verdonk de bordkartonnen werkelijkheid van sprookjes niet wat te letterlijk heeft opgevat. Het rudimentaire speelhuis is bijna een belediging, tenzij Verdonck met opzet uit is op provocatie. Fascinerend is wel de gedachte of er daadwerkelijk een kopie van het chalet in de tuin van Verdonck staat of dat hij ons louter een sprookje voorschotelt.
Ook van Verdonck is het indrukwekkende vogelnest aan de façade van het paleis. De vogelstront is in dikke plakkaten via de kroonlijsten op de grond terecht gekomen. Het is een van de werken die volgens het begeleidend schrijven verwijst naar de nog onbekende toekomstige bestemming van het paleis. Verdonck geeft een voorproefje op een scenario waarin de natuur het paleis overwoekert.
Toch is zijn gedachte minder origineel dan die van John Körmeling. Via twee haast onzichtbare pijpjes op het dak van het paleis ontsnapt van tijd tot tijd witte rook. Kan het paleis een fabrieksbestemming krijgen? De energieneutrale Stirling motor ontbeert nog steeds fabrikanten die het willen doorontwikkelen. Het groene Soestdijk kon daar wel eens de perfecte plek voor zijn. Dit radicale en concrete idee zet de fantasie meteen in werking. 
Als de Stirlingmotor doorontwikkeld kan worden tot automotor dan kun je je de gebogen vleugels van het paleis direct voorstellen als prachtige etalages voor een ‘schoon’ wagenpark. Er komt weer bedrijvigheid in het paleis dat nu slechts een museumfunctie heeft, de Oranjes bezitten nogal wat bijzondere auto’s en prins Maurits is een promotor van elektrische auto’s. Soestdijk zou er geknipt voor zijn.
Deelnemers: Sharon Houkema, Zoro Feigl, John Körmeling, André Pielage, Benjamin Verdonck, Ingrid Mol en Reinier Lagendijk.
Meer informatie: www.palaceinwonderland.nl of www.paleissoestdijk.nl.
Alle foto’s zijn gemaakt door Gert Jan van Rooij, tenzij anders vermeld.
Publiek Gemaakt stelt zich ten doel een belangrijke bijdrage te leveren aan het vergroten van de publieke belangstelling voor kunst en vormgeving. Publiek Gemaakt stimuleert opdrachtgevers om met kunstenaars en vormgevers samen te werken aan een buitengewone openbare ruimte.
