voor opdrachten in kunst en vormgeving
De omgeploegde Zeeuwse klei kleurt licht en donker onder de Hollandse wolkenlucht. Soms ligt ‘ie in strakke, rechte banen. Net als de dijken en de populierenrijen. Publiek Gemaakt is met TAAK on Tour op excursie naar de Wilhelminapolder om een landschapskunstwerk van de Duitse kunstenaar Michael Beutler te bekijken. Polder Peil bestaat uit negen imposante betonnen objecten.
Ze staan verspreid over de negen kilometer lange polder. Alle werken bestaan of suggereren te bestaan uit een stapeling van twee betonnen bollen met een doorsnede van vijf meter. Die maat is gebaseerd op het maximale hoogteverschil in de polder. Dat bepaalt ook de vorm van de stapeling. Balanceren op het laagste punt twee keurig ronde bollen op elkaar, hoe hoger de ligging van de polder hoe verder de twee bollen in elkaar worden gedrukt. Op het hoogste punt ziet dat eruit als een soort schelpvorm waarbij de onderzijde van de onderste bol en de bovenzijde van de bovenste op elkaar liggen.
Alle foto’s: Véronique Hoedemakers
Het raakvlak van de twee bollen is de constante in dit verhaal. Het peil. Vanaf dijkniveau geven alle raakvlakken ongeveer ooghoogte aan. De werken zijn met hun denkbeeldige horizon een soort meetinstrumenten van het landschap. Beutler laat ook zien hoe ver de werken van het midden van de polder zijn verwijderd. Want hij laat de bollen steeds verder ten opzichte van elkaar verspringen naarmate ze excentrischer in de polder liggen.
De mathematische precisie en de zelf verzonnen wetmatigheid werkt tot in detail door. Het raakvlak met de grond is exact in de bovenste bol ‘weerspiegeld’. Want het plakje of fragment van de bol dat in de aarde ligt en dus onzichtbaar is, is ook van de bovenste bol afgehaald.
Altijd kun je een volgend object (dichtbij of in de verte) zien liggen. Subtiele vingerwijzingen of, soms letterlijk, stippen op de horizon. Kathrin Ginsberg, directrice van CBK Zeeland, vertelt tijdens de excursie dat je als het ware via de sculpturen het landschap wordt doorgeloodst.
De Wilhelminapolder vind haar oorsprong als project van Rotterdamse handelslieden: de Koninklijke Maatschap de Wilhelminapolder (KMWP). In 1809 ontstond het plan om land te winnen ten noorden van Goes. Maar die net gewonnen polder met winst verkopen lukte niet vanwege een economische crisis, waarop de KMWP besloot om de gedane investering via landbouwbedrijven terug te verdienen. Tot op de dag van vandaag is de Wilhelminapolder vanwege bijvoorbeeld de aardappelteelt van groot belang voor de voedselproductie.
In 2007 besloot de KMWP dat ze een kunstwerk wilden voor het naderende 200 jarig bestaan van hun polder: een landmark ‘met impact’ dat het specifieke karakter van de polder zou versterken. Het CBK Zeeland werd ingeschakeld dat vervolgens SKOR benaderde. In verschillende stadia, zoals een filmprogramma over Land Art, een tentoonstelling en tijdelijke werken, werkte men toe naar de ontwerpopdracht voor een blijvende sculptuur. De maquette van het winnende ontwerp van Michael Beutler werd in 2009 onthuld door koningin Beatrix.
De weg naar uitvoering duurde vijf jaar en had zoals Kathrin Ginsberg in het voorwoord van de publicatie Polder Peil schrijft, te maken met ‘hoogteverschillen’. Er moest aanvullende financiering worden gevonden, de uitvoering van de enorme betonnen bollen moest worden uitgedacht, en voor het oorspronkelijke idee om de werken on site te maken moest een alternatief worden gevonden. Om nog maar te zwijgen van de bestemmingsplan- en inspraakprocedure. Bij het sluiten van SKOR nam TAAK het project over. Een presentatie van de net afgetreden directeur van de KMPW tijdens de excursie maakt zijn bevlogenheid met dit project meteen duidelijk. Deze opdrachtgever verloor nooit het vertrouwen en wist het project telkens nieuw leven in te blazen. Des te bijzonderder als je bedenkt dat het op zijn minst een onconventioneel ontwerp is en Michael Beutler geen Land Art kunstenaar is. Hij was destijds ook relatief jong en onbekend. Inmiddels is er veel belangstelling voor zijn werk getuige de geplande tentoonstelling in de Berlijnse Hamburger Bahnhof in 2015.
Ondanks hun schaal zien de objecten er toch licht uit. De gespiegelde vormen doen denken aan de spiegeling in een wateroppervlak. Maar in deze polder, waar je omgeven bent door aarde en de zee pas aan de andere kant van de dijk te zien is, lijken de negen zonnen in de aarde te zakken om vervolgens door een luchtspiegeling gereflecteerd te worden. En net als de klei kleurt het gladde beton licht en donker onder de Hollandse lucht.
Alle foto’s: Véronique Hoedemakers
Publiek Gemaakt stelt zich ten doel een belangrijke bijdrage te leveren aan het vergroten van de publieke belangstelling voor kunst en vormgeving. Publiek Gemaakt stimuleert opdrachtgevers om met kunstenaars en vormgevers samen te werken aan een buitengewone openbare ruimte.
