voor opdrachten in kunst en vormgeving

Zorg en Kunst in het Jeroen Bosch Ziekenhuis

Hoe kan kunst bijdragen aan een fijnere omgeving en betere zorg? Wat hebben patiënten en medewerkers aan kunst? Dat waren de centrale vragen op een bijeenkomst in het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) in Den Bosch. Het ziekenhuis was op 10 februari gastheer voor de eerste ‘bkkc connects’ op locatie en ging het gesprek aan met zorgprofessionals, patiënten en kunstenaars over hun ervaringen met het project Artist in Residence. Ter afsluiting vond de feestelijke onthulling van een van de kunstwerken plaats: ‘Pleisterwerk’ van Ivo van den Baar en Nicole Driessens.

Elke maand organiseert bkkc – brabants kenniscentrum kunst en cultuur – een programma rondom uiteenlopende thema’s, met als doel om kennis en inspiratie op te doen, ervaring te delen, ideeën te bespreken en om verbindingen te leggen tussen kunst en andere werkvelden. Meer informatie op de website van bkkc.

Visie op kunst

In de visie van het Jeroen Bosch Ziekenhuis is kunst een belangrijk onderdeel van de ‘healing environment’ die het ziekenhuis wil zijn. Een prettige omgeving draagt bij aan het genezingsproces. Kunst kan de gedachten afleiden van wat de patiënt bezighoudt. Om die reden heeft het JBZ een kunstplan opgesteld: ‘De kracht van kunst’. Tijdens de bkkc connects bevestigde Saskia van Grinsven van Movisie deze kracht van kunst. Zij sprak over ‘culturele interventies’ die op een positieve manier bijdragen aan het sociale domein en aan maatschappelijke vraagstukken.

Culturele interventies

Saskia van Grinsven is senior adviseur bij Movisie, het adviesbureau en kennisinstituut voor sociale vraagstukken. Zij geeft advies bij veranderingsprocessen en bij participatieprojecten in opdracht van gemeenten en probeert daarbij verbindingen te leggen met het kunstenveld. De meest effectieve interventies zijn die waarin interactie en ontmoeting tussen kunstenaar en cliënten centraal staan. Om nieuwe projecten van de grond te krijgen zijn goede voorbeelden nodig. Movisie gaat daarom landelijk onderzoek doen naar culturele interventies in de langdurige zorg; welke effectstudies zijn er al? Wat is het beleid bij gemeenten (zorg en cultuur)? Wat gebeurt er in de praktijk? In september worden de uitkomsten gepresenteerd in een kennisagenda.

Artist in Residence

Met het project Artist in Residence wil de kunstcommissie van het Jeroen Bosch ziekenhuis bereiken dat de ‘healing environment’ en kunst binnen de (verpleeg)afdelingen verder tot ontwikkeling komen en een positieve impuls geven. Het project is mogelijk gemaakt door Impulsgelden van de Provincie Noord-Brabant; een financiële regeling die het makers, culturele instellingen, overheden of bedrijven mogelijk maakt een bijdrage te leveren aan de innovatie van de culturele sector.

Op uitnodiging van de kunstcommissie gingen afgelopen jaar Renee Scheepers, Kranen/Gille, Wandschappen en Soundtreks aan de slag in het JBZ. Ze maakten werk voor verschillende plekken in het ziekenhuis: de afdelingen Kort Verblijf, de Intensive Care en de boulevard van het ziekenhuis. Soundtreks ontwikkelde een geluidstour door het hele ziekenhuis.

De resultaten

Designersduo Kranen/Gille maakte voor twee intakeruimtes op de afdeling Kort Verblijf het kunstwerk ‘Cenote’. Voorheen werden patiënten letterlijk ontvangen in een ruimte niet veel groter dan een kast, met een tafel en wat stoelen. Kranen/Gille zag in het plafond een soort escaperoute en bracht er een gekantelde periscoop in aan; via een spiegel kijk je naar een afbeelding van een blauw bladerdek.

‘Design reseacher’ Renee Scheepers was artist in residence bij de afdeling Intensive Care en bedacht een totaalplan met meerdere ingrepen. Scheepers verbleef er 36 aaneengesloten uren en werd daarmee onderdeel van de dagelijkse gang van zaken. Ze bracht de organisatie in kaart, hield een dagboek bij waarin ze alle belevingen en activiteiten op de gang in kaart bracht. Ze ging gesprekken aan met patiënten, zorgverleners, artsen, secretaresses, de maaltijddienst en de schoonmaak. Zo kon ze zich goed inleven in de ervaringen van familieleden van ernstig zieke patiënten. Met name de schijnbaar eindeloze gang van de afdeling IC – met vrij letterlijk ‘licht aan het einde van de tunnel’- behoefde aandacht. In een maquette bracht Scheepers de gang in kaart en de niet erg aangename sfeer inzichtelijk: de donkere wachtruimte, de verschillende lichtbronnen (dag- en kunstlicht), de saaie muren.

De sombere wachtruimte in de gang wordt duidelijker gemarkeerd met kleur en licht. Het wordt daarmee een ruimte in een ruimte en aangenamer voor de wachtenden. En door de muren lichter te maken en her en der te voorzien van 3D behang en collages van foto’ s van verschillende kunstenaars krijgt de gang een vriendelijker uitstraling. Daarnaast bedacht Scheepers ook de ‘IC postservice’ waarmee bezoekers wensen en boodschappen aan de patiënten kunnen versturen.

BKKC-JBZ-4711-web

Het kunstenaarsechtpaar Ivo van den Baar en Nicole Driessens (Wandschappen) heeft gedurende twee maanden een atelier ‘het Kunstloket’ op de boulevard van het ziekenhuis gehad. Het kunstloket fungeerde als een centrale plek waar patiënten en bezoekers mee konden creëren en terecht konden voor een praatje als afleiding. De kunst werkte verbindend. De kunstenaars hebben een blog bijgehouden van alle ervaringen die zij hebben opgedaan.

De kunstenaars hebben vier kunstprojecten uitgevoerd: het Tekenwerk (een serie tekeningen gemaakt van hun indrukken van het gebouw en de mensen), het Handwerk (een fotoserie van de handen van een verpleegkundige aan het werk), het Borduurwerk en het Pleisterwerk. De werken zijn op verschillende afdelingen te zien.

Voor ‘Borduurwerk’ hebben de kunstenaars bij diverse poliklinieken illustraties van lichaamsdelen en organen uit een medische encyclopedie op borduurlinnen laten borduren. De patiënten werkten zo mee aan een totaalbeeld van het menselijk lichaam, dat een plek kreeg op een verpleegafdeling.

Het kunstwerk ‘Pleisterwerk’ werkt als een opgaande, ruimtelijke tekening over verschillende verdiepingen van het ziekenhuis. Patiënten, medewerkers en bezoekers beplakten afgedankte medische hulpmiddelen zoals een rollator en een looprek met pleisters. Om het eindresultaat voor de toekomst te behouden hebben de kunstenaars de onderdelen bewerkt met hars en pigment.

Tot slot werd de luisterroute met de titel ‘De Opname’ geïntroduceerd; een route langs een selectie van kunst in (en om) het ziekenhuis die al lopend beleefd kan worden, maar die ook te beluisteren is voor bedlegerige patiënten. De game-achtige app – die vanaf april in de app-stores is te vinden – werd ontwikkeld door Soundtreks in samenwerking met journalist, schrijver en ‘stadschroniqueur’ Eric Alink.

18

De ‘Inspiratiegids voor lokaal beleid’ geeft voorbeelden van projecten in het sociaal domein. Veertig burgemeesters, wethouders, raadsleden en gemeenteambtenaren van grote en kleine Nederlandse gemeenten delen in deze gids hun positieve ervaringen met kunst en cultuur. Zij lichten toe welke rollen artistieke en culturele initiatieven kunnen spelen in actuele gemeentelijke vraagstukken. Het zijn bestuurders en ambtenaren met onder andere zorg, welzijn, gebiedsontwikkeling of werkgelegenheid in hun portefeuille. Zij hebben ervaren dat kunst en cultuur een beweging op gang kunnen brengen die op hun beleidsterrein effect sorteert, waaronder preventie, zelfregie en participatie voor burgers. Die inspiratiegids is HIER te downloaden.
Het aantal inspirerende innovaties via culturele interventies neemt toe; 950 projecten in 4 jaar; zie Lang Leve Kunst. Als voorbeeld noemde Saskia van Grinsven dansprojecten die ingezet zijn bij de activatie van dementerende ouderen: Cinema Senior.

Meer informatie over Impulsgeld op de website van bkkc. Hier is ook het magazine Who Cares te verkrijgen; een magazine van bkkc met inspirerende voorbeelden van kunst en zorg.

Klik op de namen voor meer informatie over de kunstenaars: Renee Scheepers, Kranen/Gille, Wandschappen en Soundtreks.

Fotografie: Henk van Mierlo en de kunstenaars.

 

 

Copyright © 2024 Publiek Gemaakt
Site: en