voor opdrachten in kunst en vormgeving
Naar schatting 75 mensen reisden op een mooie nazomerse zondagmiddag in september af naar het landschapskunstwerk Observatorium van de Amerikaanse kunstenaar Robert Morris, in de buurt van Lelystad. Ze waren daar getuige van een bijzondere eenmalige performance getiteld Predictions door kunstenaar Zhana Ivanova.
Het Land Art kunstwerk Observatorium van Robert Morris ligt sinds 1977 in de buurt van Lelystad in de Flevopolder. Oorspronkelijk werd het door Morris gemaakt voor de tentoonstelling Sonsbeek buiten de perken in 1971. Wim Beeren, voormalig directeur van het Stedelijk Museum te Amsterdam, nodigde voor deze buitententoonstelling vooraanstaande Amerikaanse en Nederlandse kunstenaars uit om, verspreid over heel Nederland, locatiespecifieke kunstwerken te creëren. Het werk van Morris werd gerealiseerd in de duinen bij Velsen. Zes jaar later bleek een stuk polder in Flevoland zeer geschikt om dit monumentale landschapskunstwerk permanent te huisvesten. Het is het eerste landschapskunstwerk dat in Flevoland werd gerealiseerd. Daarna volgden er nog vijf, en het 7e Land Art werk door kunstenaar Paul de Kort is in de maak.
Tekening Robert Morris, foto: Stedelijk Museum Amsterdam
Het Observatorium functioneert als een ‘kosmisch kompas’ waarin de tijd en het verstrijken ervan centraal staan. Het bestaat uit twee concentrische aarden wallen. In deze cirkels zijn drie V-vormige uitsparingen gemaakt die een blik werpen op het open polderlandschap. Aan het begin van de lente en van de herfst, wanneer de dag en de nacht even lang zijn, is door het middelste stalen vizier de zonsopkomst te zien. Aan weerszijden van dit vizier liggen aan de noordoost- en de zuidoostzijde van de cirkels twee stenen wiggen. Door de wig aan de oostkant is de zonsopkomst te zien op 21 juni, de langste dag. De zonsopkomst door het vizier aan de westzijde kondigt op 11 december de winter en de langste nacht aan.
Met het meerjarige beeldende kunstprogramma Land Art Live worden hedendaagse kunstenaars uitgenodigd om te reageren op de zes grote landschapskunstwerken in Flevoland. Daarbij staat een sociale invalshoek centraal: hoe worden deze kunstwerken beleefd en hoe worden ze gebruikt in het dagelijks leven? En op welke manier zouden ze nog meer kunnen worden gebruikt? Op uitnodiging van Land Art Live presenteerde kunstenaar Zhana Ivanova bij het kunstwerk van Robert Morris de performance Predictions, waarin zij de focus die het Observatorium legt op de kosmische cyclus van de stand van de zon, verlegde naar de aardse omgeving van alledag. Publiek Gemaakt was getuige.
In haar introductie gaf Ivanova aan dat het Observatorium voor haar de aanleiding werd om ook in de directe omgeving op zoek te gaan naar patronen en voorspelbare gebeurtenissen. Zij ontdekte in de dagelijkse, regelmatige stroom van auto’s, tractors, treinen, fietsers en vrachtwagens na verloop van tijd een zekere voorspelbaarheid. Zij schreef een scenario waarin zij het toeval plaatst tegenover voorspelbaarheid en het idee dat er mogelijk sprake is van een ‘groter plan’ waarin de alledaagsheid geënsceneerd blijkt te zijn.
Na de introductie van Ivanova moesten de bezoekers zich opstellen op een van de buitenste aarden wallen van het Observatorium. Vanaf de verhoging van de wal had je goed zicht op het omliggende landschap. Exact om 15.30 uur startte de performance. Via koptelefoons hoorde het publiek een reeks voorspellingen. Sommige kwamen uit, andere waren moeilijk op waarheid te controleren; ’the temperature will drop 2 degrees’, bijvoorbeeld. De zorgvuldig gescripte en getimede gebeurtenissen waren verrassend, ook door de eenvoud en alledaagsheid ervan, bijvoorbeeld de voorspellingen van passerende en parkerende auto’s. De niet gescripte werkelijkheid – het dagelijks leven – ging echter ook gewoon door. Hoorde die tractor, beladen met aardappelen, nu wel of niet bij de performance? Het publiek beleefde de omgeving en wat zich daarin afspeelde op een intense manier en werd gestuurd in het kijken, observeren en interpreteren.
Predictions wordt helaas maar één keer opgevoerd. Jammer dat er relatief weinig mensen dit hebben kunnen meemaken. Zou het niet een idee zijn om scholen op locatie uit te nodigen om Predictions te kunnen ervaren? Wel is Predictions als film nog te zien van 1 november t/m 20 december bij Ellen de Bruijne Projects in Amsterdam.
De eerstvolgende performance die Land Art Live organiseert is die van Rory Pilgrim op 18 oktober: Affection is the Best Protection @ Polderland Garden of Love and Fire, bij het werk van Daniel Libeskind (Almere).
Hier meer informatie over Land Art Live.
Het werk van Zhana Ivanova draait om het herschikken van de dagelijkse patronen en systemen waaraan wij gewend zijn geraakt. Met haar performances creëert ze op een kunstmatige manier situaties waarin sociale relaties en machtsstructuren verschuiven. Haar constructies zijn in eerste instantie formeel en gebonden aan strikte regels. Daarbinnen laat ze echter steeds de dubbelzinnigheid van haar eigen regels zien.
Hier meer informatie over Zhana Ivanova
Publiek Gemaakt stelt zich ten doel een belangrijke bijdrage te leveren aan het vergroten van de publieke belangstelling voor kunst en vormgeving. Publiek Gemaakt stimuleert opdrachtgevers om met kunstenaars en vormgevers samen te werken aan een buitengewone openbare ruimte.
